Tôi đi làm về trong một tâm trạng cực kỳ vui vẻ. Tháng lương đầu tiên đấy. Tháng lương đầu tiên trong đời, tháng lương đầu tiên sau hạnh phúc được làm vợ anh, được làm mẹ của bé Thanh Tùng. Rồi những ngày dài ở nhà trông con, thu vén nhà cửa, chuẩn bị bữa ăn đón anh đi làm về. Anh ôm cả hai mẹ con, hôn tôi rồi mới bế con, nhấc bổng nó lên quá đầu, rúc mặt vào quả ớt tí xíu của nó. Tôi sung sướng ngất ngây trong hạnh phúc làm mẹ, làm vợ như thế... Nhưng tôi vẫn thèm được ra khỏi nhà, rồi được về nhà như thế này, với tư thế của người đi làm về, với những đồng lương trong sắc, dù ít thôi cũng được, miễn là do mình kiếm để góp vào cái ngân sách bé nhỏ của vợ chồng tôi, mà từ bao giờ đến bây giờ, chỉ có mình anh bỏ vào. Nhưng với tháng lương đầu tiên này thì... tôi có quyền kiêu hãnh một tí chứ. Nó đang nằm im trong chiếc ví sắc của tôi mà sao tôi vẫn như nhìn thấy nó rất rõ kia chứ. Trước đây một giờ, chưa bao giờ tôi nhìn thấy nó, được cầm nó trên tay. Nó mỏng tang như không hiện hữu trên tay, mà sao tôi vẫn cảm nhận được tất cả sức nặng của nó. Vì tôi biết, nó to hơn cả tháng lương vất vả của anh trong khi tôi chỉ đi làm có 8 buổi. Đến trước gương, tôi cởi áo, váy ngắn, tự ngắm mình, mà thoáng nóng đỏ lên.

Nhẹ nhõm, khoan khoái từ nhà tắm bước ra, tôi đảo qua chiếc gương đứng một lần nữa. Mặc bộ đồ trong nhà trông chả ra làm sao cả. Nhưng thôi chuẩn bị bữa tối cho nhanh còn sang hàng xóm đón con.

Học trò của tôi là một người nước ngoài đứng tuổi đã biết tiếng Việt ít nhiều giờ muốn học nâng cao. Tôi dạy ông tiếng Việt qua tiếng Anh nhưng ngược lại, ông lại bổ túc tiếng Anh cho tôi qua giao tiếp bằng cả hai thứ tiếng, do đó ông tiến bộ rất nhanh.

Ai cũng biết người nước ngoài phát âm tiếng Việt thường lơ lớ, vì thế tôi kiên nhẫn dạy ông phát âm thật chuẩn, dù có mất bao nhiêu thì giờ đi nữa. Ông chăm chú nhìn miệng tôi đọc mẫu, rồi cố sức cong cái miệng, uốn cái lưỡi làm sao cho âm phát ra được tôi gật gật đầu chấp nhận mới thôi. Trông một người lớn tập nói như trẻ con, lắm khi không nhịn được cười.

- Cô giáo cười tôi à?

- Không cười ông đâu, cười cái miệng ông tập nói thôi.

- Còn cái miệng cô giáo nói, sao đẹp thế!

- Có gì mà đẹp, bình thường thôi!

- Đẹp lắm mà. Bên nước tôi, một cái miệng đẹp như thế này phải bảo hiểm cả triệu đôla đấy.

- Sao buồn cười thế. Thôi hôm nay ta dừng ở đây nhé.

- Tất nhiên là dừng bây giờ cũng được. Nhưng theo hợp đồng thì còn những mười tám phút cơ đấy. Cô giáo đừng nghĩ là tôi tính toán chi li. Chẳng qua là tôi cứ muốn ngồi bên cô giáo thế này càng lâu càng tốt thôi.

Giữa một buổi học, ông bỗng hỏi tôi:

- Đố cô giáo, trong tiếng Việt có hai con chữ nào kỳ diệu nhất?

Tôi ngẩn người một lúc, cố vắt óc ra nhưng cũng không thể nào tìm được một lý lẽ cho câu hỏi ấy. Hai mươi bốn chữ cái, chữ nào chả quan trọng, chả kỳ diệu. Làm sao thiếu được một chữ. Như thế có khác nào hỏi, trong tám nốt nhạc, nốt nào kỳ diệu nhất?

- Thế nếu điều tôi sắp nói ra đây khiến cô giáo phải chịu thì sao?

- Thì tôi... cho ông tốt nghiệp ngay!

- ấy chết. Tôi muốn cô giáo dạy càng lâu càng tốt kia mà. Thôi được, nếu cô giáo chịu thì tôi chỉ xin một điều nhỏ xíu thôi. Cô giáo cứ bằng lòng đi.

- Thì ông cứ nói đi nào!

- Thế là giao kèu rồi nhé!

Lúc bấy giờ tôi không hề nhận ra điều này; ông tập nói thì có vẻ khó khăn. Và nói thì chậm chạp. Nhưng ý tứ và từ ngữ thì... đấy, chính xác không khác gì một người Việt Nam có học vấn cao. Tôi cũng không nhận ra cái lối suy nghĩ chắc chắn, nhưng có cái gì đó rất sòng phẳng và bao giờ cũng có vẻ chắc lép. Tôi nhìn ông chờ đợi. Ông chậm rãi:

Hai con chữ kỳ diệu nhất là M và E. Tôi đã suy nghĩ rất nhiều về nó. Đêm qua, tôi đã tra từ điển suốt 2 tiếng đồng hồ và bỗng nhiên tôi nhận ra sự kỳ diệu của nó. Này nhé, ghép lại mà không dấu, thì đó là thứ quả có vị chua, một thứ rau mọc dưới ruộng nước cũng có vị chua chua, đúng không nào cô giáo? Thay bằng dấu huyền, là một thứ thức ăn (theo cách gọi của người Nam Bộ), lại cũng là một thứ đỡ trên mái nhà để lợp ngói hay lá lên. Nếu là dấu hỏi, thì đó là một thứ gia vị đặc biệt do vi khuẩn lên men, là hậu quả của một hiện tượng va chạm đổ vỡ. Dấu sắc là một vẻ bề ngoài với nghĩa xấu, hoặc dùng ghép với một từ khác chỉ sức mạnh về tinh thần, về tính cách. Hay nhất là khi nó mang dấu nặng. Đó là người mang nặng đẻ đau ra ta mà ta phải mang ơn suốt đời. Điều kỳ diệu nhất là khi đảo lại thì đó là cách một người đàn ông gọi một người phụ nữ mà ta yêu. Ông nhìn tôi chăm chắm. Đôi mắt xanh nồng nàn, âu yếm ve vuốt.

Đúng thế không nào? Vẫn hai con chữ ấy, chỉ cần thay đổi vị trí thôi mà một bên là người phụ nữ cho ta sự sống, còn một bên là người phụ nữ cho sức sống. Không có sự sống thì không có sức sống. Không có sức sống thì sự sống cũng không có ý nghĩa gì! Phải thế không nào cô giáo?

Tôi ngạc nhiên trước điều giản dị mà quả thật, rất kỳ diệu này. Nó lại được nói ra từ một cái miệng cương nghị dưới một hàng ria mép rất đàn ông của một đôi mắt xanh kỳ lạ.

Lúc ấy, tôi hoàn toàn không nhận ra rằng phải là một người hiểu khá sâu sắc tiếng Việt mới có thể có được nhận xét như thế, một sự lý giải như thế. Tôi cứ nghe ông nói, cứ nhìn vào đôi mắt long lanh biếc xanh của ông, mỗi lúc càng long lanh hơn. Đôi mắt ấy cũng chăm chắm nhìn vào mắt tôi. Và khi ngừng nói, ông đưa cả hai tay qua chiếc bàn hẹp, miệng vừa hỏi "Đúng không nào?", hai tay vừa giữ chặt lấy hai bên đầu tôi, vừa vươn người sang, nghiêng đầu hôn tôi. Tôi vội đưa hai tay gỡ tay ông ra, nhưng không được. Tôi có giẫy ra khỏi cái miệng ông cứ gắn chặt lấy miệng tôi, nhưng không lại!

Cảm thấy không phải với anh, đêm ấy tôi chủ động gợi ý, nhưng anh không hưởng ứng. Công việc vắt kiệt sức anh sau ngày làm việc ở cơ quan mà vẫn phải đem về nhà làm mới xong. Anh mải mê với công việc, không mảy may nhận ra rằng, thỉnh thoảng tôi lại nhìn trộm anh, lại đưa tay lên môi, lên má. Ngay cả lúc soi gương tôi vẫn như nhìn thấy dấu vết tội lỗi trên mặt.

Buổi học sau đó, ông đưa ra một tờ báo, chỉ vào chỗ dưới tên báo, có ghi dòng chữ: cơ quan của trung ương... (tên một cơ quan chủ quản) và hỏi như thế có nghĩa là gì? Tôi giải thích là, lẽ ra phải ghi đầy đủ là cơ quan ngôn luận của... (tên cơ quan chủ quản) và điều đó có nghĩa là cái ngành kia có một hệ thống cơ quan từ cơ sở các địa phương lên đến trung ương, và tờ báo này là cơ quan ngôn luận của cái cơ quan trung ương ấy. Để tôi trả lời xong đâu đấy, ông mới đưa ra một tờ báo khác, dưới, tên báo này lại ghi: cơ quan trung ương của... (tên một cơ quan chủ quản).

Nếu theo giải thích của cô giáo và theo vị trí của từ của thì chẳng hoá ra cơ quan báo là cấp trung ương mà cơ quan chủ quản lại là cơ quan cấp dưới của cơ quan trung ương ấy à?

Tôi chịu và bảo: - Chắc chắn trường hợp sau ghi như thế là sai.

Lại một sự phát hiện đặc biệt, mà hình như, không một người Việt Nam nào nhận ra.ở nhà sau khi giải quyết xong công việc, ông lại mở băng ghi âm buổi học ra nghe lại. Ông cũng thường đọc báo của ta, rồi sau đó ghi lại những từ ngữ không hiểu, hoặc thắc mắc vào sổ tay để hỏi tôi. Nói chung thì tôi giải thích được. Nhưng tôi nhận thấy, càng ngày ông hỏi càng khó hơn, thậm chí không làm sao giải thích được, ví như: vì sao cuối một câu kể, mà không thể kể hết ra người ta lại viết v.v... Viết như thế nhưng tại sao lại không đọc là vi vi chẳng hạn, vu vu chẳng hạn, mà lại là vân vân. Vân vân là gì thì biết rồi, nhưng tại sao lại là vân vân mà không phải là tân tân, hân hân, cân cân... Tôi chịu.Lúc bấy giờ, tôi không hiểu, vì sao ông lại có được những câu hỏi như thế.

Rồi ông đề nghị, thay cho việc học "trên lớp" là việc đi thực tế, nghĩa là đi dạo phố, xem hàng, đi chợ, mua bán, ăn sáng, ăn trưa... Thế là vừa ăn, tôi phải vừa giải thích cho ông, phở gồm những "thành phần" gì, người ta chế biến ra sao, cách ăn như thế nào. Ăn xong ông gật gù: "Hơi bị ngon đấy cô giáo ạ". Tôi bảo:

- Phải nói là "rất ngon!"

- Thấy người Việt Nam nói thế mà!

- Nhưng đấy là cách nói vui, nói đùa thân mật giữa những người bạn thân thôi. Ban đầu nó chỉ là cách nói giả vờ, khiêm tốn, nhún nhường thôi...

Một lần ăn xong bát bún thang ở phố Hàng Bè, ông gật gù: "Rất, rất ngon, rất chi là ngon cô giáo ạ".

Tôi cười vui vì sự tiến bộ và dí dỏm của ông trong cách dùng từ ngữ. Những cuộc dạo phố làm tôi thực sự thích thú. Giống như một hướng dẫn viên du lịch, chỉ có một điều khác là tôi phải giải thích kỹ về từ ngữ, và giúp ông liên tưởng tới những vật, sự vật, hiện tượng đồng âm với những từ trung tâm mà tôi và ông đang quan tâm. Ăn phở chín thì giải thích thế nào là "phở chín đích thực" của Nguyễn Tuân, rồi mở rộng ra thế nào là chín tới, thế nào là chín ép, là chín cây, là chín nẫu... Trong xã hội, chính trị hay triết học thì có từ chín chắn, chín muồi. Cùng ăn với ông một đĩa bánh trôi, tôi đọc cho ông nghe "Thân em thì trắng, phận em tròn..." cái trắng của bánh trôi là trắng ngà, của tờ giấy là trắng tinh, của mảnh vải kia là trắng lốp, của bông tuyết trên tấm thiếp Noel là trắng phau, tấm thân của người thiếu nữ là trắng trong... Những con ngựa trắng, con chuột trắng thì phải gọi là ngựa bạch, chuột bạch đấy; còn con gà, con vịt, con chó... thì chỉ gọi là chó trắng, gà trắng thôi, không ai gọi là chó bạch đâu... Tôi thì thích thú thể hiện những hiểu biết của mình, cố vận dụng tất cả vốn sống, vốn từ ngữ của mình. Lần đầu tiên trong đời, tôi được mang kiến thức của một sinh viên ngữ văn có luận văn tốt nghiệp loại giỏi ra để kiếm sống. Còn ông thì chăm chú, thích thú nghe, thỉnh thoảng lại hý hoáy ghi vào sổ tay cùng với những tiếng "ồ, à, thế à? Hay thấy đấy...".

Ông thích lang thang với tôi trong khu phố cổ. Đứng ngắm rất lâu Ô Quan Chưởng. Nhận xét của ông làm tôi bất ngờ: Chỉ có mấy ngôi nhà là cổ thôi, gọi là khu phố cổ thì không đúng, ngay cả khi đối chiếu với Hội An. ừ, mà đúng thật. Phụ nữ như tôi, cứ nói theo sách báo thôi, làm sao có được những phản bác sắc sảo và rất có lý như ông được. Nhiều điều thấy rất rõ sự hiểu biết của một người có học vấn cao mà một phụ nữ như tôi không thể ngưỡng mộ.Sau cái hôn hôm ấy, ông đặc biệt ân cần với tôi và chăm sóc thì... tôi chưa bao giờ được ai chăm sóc như thế, kể cả anh. Cũng chưa thấy một người đàn ông nào chăm sóc một phụ nữ như thế. Ông dắt tôi lên cầu thang như thể dắt tay một đứa bé mới tập đi. Qua một rãnh nước giữa hai luống đào Nhật Tân mà ông nhờ tôi đưa đi xem, ông xốc nách tôi, nhấc bổng từ luống này đặt sang luống bên kia (chắc ông chủ vườn tưởng chúng tôi là vợ chồng) và dù việc ấy chỉ xảy ra trong giây lát, nhưng cái cảm giác bay bổng, lâng lâng trong cánh tay mạnh mẽ của ông thì không gì so được.

Trời nắng, đi dưới tán ô ông che, trên tay tôi cầm cái quạt điện du lịch nhỏ xíu ông đưa, cảm thấy có thể đi mãi với ông như thế này. Ông không cho tôi sang đường tuỳ tiện. Bao giờ cũng phải đi đúng chỗ dành cho người đi bộ, và dù chỗ ấy, hay những chỗ không có vạch sơn ngang quy định thì ông vẫn cứ dắt tay tôi: "Tôi rất sợ xe cộ ở Việt Nam". Cái cảm giác tin cậy khi đi bên ông làm cho tôi dễ chịu và thích thú. Những buổi đi làm như thế, thật sự là những ngày vui của tôi. Tôi chải chuốt kỹ càng hơn, bắt đầu quan tâm tới các loại mỹ phẩm chăm sóc mái tóc, làn da và mong ngóng nhanh đến ngày đi làm.

Đúng ngày trả lương, ông đưa tôi một chiếc phong bì, bên ngoài ghi rõ số tiền, gấp đôi tháng trước. Tôi ngước mắt nhìn ông, như muốn hỏi tại sao, thì ông rành rọt:

Thì tôi chẳng vi phạm hợp đồng là gì? Tất cả những buổi học ngoài trời đều vượt thời gian rất nhiều. Vả lại cô giáo đi như thế vất vả lắm. Tôi biết mà!

Điều gì ông đã nói đều là hợp lý, vì nó được cân nhắc cẩn thận, tính toán cẩn thận. Việc gì ông làm đều có chủ đích rõ ràng, và tất nhiên nó càng được cân nhắc tính toán cẩn thận, do đó bao giờ ông cũng đạt được mục đích.

Thật ra, bấy giờ tôi chưa nhận ra điều ấy.

Một buổi đi học ngoài trời, lúc đi ngang qua một hàng hoa, tôi mua một bó hoa hồng. Ông hỏi:

- Cô giáo mua hoa tặng ai đấy?

- Hôm nay là ngày sinh chồng tôi.

- Thế à? Tôi cũng xin được chúc mừng. Ông cầm một cành phong lan Thái Lan rất đẹp lên - Làm ơn chuyển giúp tôi. Thế ngày sinh của cô giáo là ngày, tháng nào?... Thế à, cũng sắp đến rồi.

... Ngày ấy, ông đeo vào cổ tôi một sợi dây chuyền bạch kim, cùng với những lời này:

- Đúng là gái một con trông mòn con mắt. Chúc cô giáo mãi trẻ đẹp như thế này.

Ông siết chặt lấy tôi, phủ lên trán tôi, mắt tôi, má tôi những chiếc hôn mỗi lúc một đắm đuối hơn và dừng lại rất lâu, rất lâu trên môi tôi. Bỗng nhiên, hít một hơi thật sâu rồi ông bế bổng tôi lên quay mấy vòng. Vì chóng mặt, và vì trong tôi bỗng cũng dâng lên một cảm giác giới tính không kìm nén được, nên tôi cũng ôm chặt lấy ông. Mắt vẫn còn nhắm và đang trong cảm giác chòng chành thì ông nhẹ nhàng đặt tôi xuống.

- Hôm nay cô giáo phải về sớm, và nên cất cái dây chuyền này đi thì hơn.

Hôm ấy, anh có một bình hoa hồng cho tôi, một gói thịt lợn nạc quay, thơm mùi lá móc mật mà anh nhờ một người bạn chạy tàu Lạng Sơn mua về, món ăn tôi thích nhất. Một đôi tất chân dài để tôi đi với váy ngắn, và khi bé Thanh Tùng đã ngủ say là một cuộc làm tình rất nồng nàn. Nhưng anh không thể ngờ rằng, nguyên nhân của sự nồng nàn hơn mọi lần như thế, chính là vì trong lúc ấy tôi đã... nghĩ đến ông. Một phụ nữ còn chưa hiểu bao nhiêu về đàn ông, ngay cả với chồng mình cũng chưa hiểu gì cho ông, ngay cả với chồng mình cũng chưa hiểu gì cho lắm, lại gần gụi như thế, với một người đàn ông mà cái gì cũng có sức hấp dẫn mạnh mẽ kỳ lạ, kể cả tấm thân đàn ông cao lớn với nước da trắng hồng của ông. Làm sao bứt ra khỏi sức cám dỗ ấy? Và việc ấy đã đến với ông và tôi trong suốt một buổi học, chỉ sau ngày sinh của tôi có một ngày.

Tôi lao vào cuộc truy hoan, với niềm đam mê khoái lạc rất đàn bà, mà với sự từng trải của mình, lần nào ông cũng biết thổi bùng nó lên làm tôi cứ mê đi rất lâu.

Nhưng, rồi một hôm, ông bỗng bảo tôi rằng phải về nước gấp và đưa cho tôi một chiếc phong bì khá dày: "Coi như chúng ta đã thanh lý hợp đồng". Tôi tái mặt thất thần. Người vẫn còn bừng bừng ngất ngây sau trận mây mưa cuồng phong, bỗng rũ ra như tàu dưa héo chợ chiều. Tôi không thể gào lên, không thể chửi ông. Không phải vì tôi không biết chửi, mà vì biết rằng, mình không thể chửi người ta được, ngoài việc phải chửi rủa, phải xỉ vả chính mình.

Tôi phóng xe đến nhà con bạn đã giới thiệu hợp đồng này, thì nó cũng như đứa chết rồi: "Thằng mắt xanh, mũi lõ của tao cũng biến rồi. Thật ra, cái thằng của mày sõi tiếng Việt từ lâu rồi. Tao kéo mày vào cuộc, để tính sang bên ấy cho có bạn có bè. Ai ngờ!".

Mở cửa vào nhà, vừa định bấm nút máy thu hình theo thói quen cho đỡ trống nhà, tay tôi đã vội rụt lại. Một mảnh giấy màu vàng dính vào giữa màn hình: "Ngẫu nhiên anh phát hiện ra mình bị phản bội. Không gì có thể biện hộ được đâu. Vĩnh biệt em!"./.

Nguyễn Bắc Sơn