Bà nội tôi là kho chuyện đời xưa, mỗi đêm một
chuyện cho đàn cháu nội, cháu ngoại, lũ nhỏ vây quanh
bà trên bộ ván ngựa gỗ giữa nhà trong ánh sáng tù mù
của ngọn đèn dầu.
Chuyện này không phải là chuyện đời xưa. Chuyện
của nhà mình nhưng lúc đó bà còn trẻ, tụi con cha có,
vậy cũng là chuyện đời xưa phải không? Đêm ấy, bà
kể:
Ông tôi có nuôi một con nhồng. Con nhồng đẹp lạ
lắm. Nó như một cô công chúa khoác chiếc áo choàng đen,
ấy là bộ lông mượt mà của nó, từ mí mắt kéo đến
cổ nó là một đường vàng hình lưỡi câu. Viền quanh
cổ là một đường mầu trắng, như công chúa quấn qua
cổ chiếc khăn bằng lông cừu, mỏ vàng và đôi chân cũng
vàng. Ông tôi vốn là một thợ mộc, cho nên cái lồng
của nó như một cái lâu đài. Con nhồng lúc nào cũng
vui tươi, nhảy nhót trong chiếc lồng lộng lẫy treo trước
hiên nhà. Vừa đẹp, lại vừa biết nói, nó là niềm
vui của cả xóm, không chỉ cho trẻ con mà cho cả người
lớn. Thấy có người thoáng qua, nó cất tiếng: "Chào
khách". Khi người dừng lại trước mặt nó, nó
hỏi: "Khỏe không". Ai hỏi gì thì nó dạ. Nó
bắt chước giọng ông, nó gọi bà: "Em ơi, em".
Nó bắt chước giọng bà, nó gọi ông: "Anh ơi,
anh". Trong nhà đang nói chuyện, bỗng chợt nghe
tiếng cười, nó cười: "Khậc khậc" y như
giọng cười của ông. Thỉnh thoảng nó lại cất
tiếng: "Thôi, thôi thôi" nghe như lời can gián
thiết tha của một cô gái.
- Khách ! - Ngồi trong nhà nghe nó nói, biết là có khách
sắp vào nhà.
Người lớn hay trẻ nhỏ hàng xóm, mỗi lần đến chơi
với nó cũng cho nó một trái ớt. Thò mỏ gắp trái
ớt, nó mừng nó nhảy.
Trong nhà ai cũng dạy nó tiếng nói lịch sự, lễ phép.
Nhưng hình như bấy nhiêu tiếng đó, nghe hoài cũng nhàm,
bớt vui. Chẳng biết đứa nhỏ nào cắc cớ dạy thêm
cho nó vài tiếng chửi cục cằn: "Đồ đểu, cút, cút
đi".
Ngày đầu, nghe những tiếng lạ lùng đó, bọn nhỏ
vỗ tay và nó được nhiều ớt hơn mọi ngày. Nhỏ vui
đã đành, người lớn cũng vui... nghe nó chửi "đồ
đểu" người nghe không nghĩ là mình đểu nên
chẳng ai giận, nghe nó bảo "cút, cút" người ta
không cút mà cười và lại thưởng cho nó ớt ngon hơn,
nhiều hơn. Nó nói riết thành quen không ai để ý nó quên
tiếng hót từ lúc nào.
Bỗng một hôm có một chiếc xe hơi đậu lại trước
nhà. Quan huyện từ trong xe bước ra. Một người to lớn
bệ vệ trong bộ đồ tây trắng, cà vạt đỏ, giày đen.
Quan huyện đến để đặt ông đóng nhái bộ salon thời
Louis. Đã là quan thì phải oai quyền, trước mặt ai không
chào không hỏi.
Quan huyện vào tới cửa thì con nhồng cất tiếng:
- Đồ đểu!
Quan huyện giật mình:
- Đồ đểu! Đồ đểu!
Thấy quan huyện không thưởng cho nó trái ớt, nó
lại cất tiếng:
- Đồ đểu! Đồ đểu!
Quan huyện trợn tròn hai con mắt. Ông tôi thấy vậy
sợ điếng, vội cúi rạp mình rước quan vào. Ông liếc
nhìn bà. Hiểu ý ông, bà rối rít mời quan ngồi, rót nước
mời quan uống.
Đang chào đang hỏi khách, bà bỗng nghe bên ngoài có
tiếng đánh "bốp" một cái. Bà bước ra, bà
thấy con chim bị ông đập vào cây cột, nát đầu. Trên
thân cột còn một đốm máu bê bết, còn con nhồng thì
nằm dưới đất như một miếng giẻ rách đen. Chẳng
biết ông sợ hay ông giận, bà chỉ nghe ông lẩm bẩm:
- Không! Nó bảo "cút đi" thì nhà này chỉ có
chết.
Thương con nhồng, bà tôi quỳ xuống trước cái xác
của nó. Chẳng biết lúc ấy bà tôi đau đớn thế nào,
bây giờ trong ánh đèn dầu, tôi thấy hai giọt nước
mắt của bà.
Con chim chết, hết chuyện, bọn tôi có đứa thò chân
xuống đất, bà đưa tay kéo lại. Và sau câu chuyện bao
giờ bà cũng rút lời răn dạy:
- Cho nên, biết thì nói, không biết thì đừng nói
theo lời người khác, chết oan đó, các con!./.
Nguyễn Quang Sáng