Cô gái mặc áo chàm, đầu vấn khăn chàm. Cô hát. Cô
múa. Cả phòng ăn nghiêng ngả. Cô đi từ trên xuống dưới.
Bàn nào cô cũng đến, cũng chạm cốc với mọi người.
Dù đã ngà ngà, không ai nỡ từ chối. Vả lại không
thể từ chối được. Cô nghiêng người về phía khách.
Đôi tay dẻo dịu dàng cầm lấy tay người mình mời rượu.
Dịu dàng mà quyết liệt. Đôi mắt to, đen láy, nhìn như
hút hồn người đối diện. Câu hát của cô vút lên như
một tiếng chuông, vang như tiếng vọng của rừng núi,
hang động nổi tiếng ở xứ Lạng này.
"Em muốn uống, mà anh không uống. Hãy xa em
ra.
Anh muốn hát mà không muốn uống. Hãy xa em ra.
Anh muốn hát thì hãy uống..."
Cùng với những câu như thế, tay cô cầm chén rượu
chéo qua tay khách. Khách hiểu rằng mình cũng phải làm
như thế. Cô uống hết chén rượu được mời và dù đôi
mắt đen láy như đang mơ màng đâu đó, cô vẫn nhìn
thấu chén rượu trên tay mình có được uống hết hay
không?
Bỗng dưng, một người không nghiền rượu như tôi,
một người tửu lượng thấp như tôi, cũng bốc đồng
xin được cạn với cô hai chén liền. Phòng ăn rộn rã
hẳn lên. Cuộc vui được đẩy tới cao trào từ khi cô
bước vào phòng. Cô thành trung tâm của mọi con mắt.
Những chuỗi cười giòn bung ra từ phía cô. Những bàn
chưa được cô tới, nhấp nhỏm chờ đợi. Hình như
tất cả mọi người đều mong cô mời rượu, đều mong
cô sai bảo.
Cô có một thân hình trẻ trung. Thật khó đoán tuổi.
Từ ăn mặc, dáng vóc đến giọng điệu của cô rất riêng,
rất xứ Lạng.
"Ta say nhau từ trong hương hồi
Ta yêu nhau từ trong hương hồi..."
Cô vẫn hát, giọng cao và sâu, ngân và đọng... văng
vẳng như từ một vùng ký ức... Dẫu muốn níu cô lại
lâu hơn, để ngắm, để nghe, nhng cô lại đang lướt
nhẹ sang bàn khác. Hình như có chút gì ngẩn ngơ nuối
tiếc khi cô đi khỏi bàn mình. Hình như sau lần chạm
cốc với cô, khách có vẻ mơ màng trong men say. Vậy mà
lạ thay, cô vẫn cứ uống, cứ múa, cứ hát. Rượu
chỉ làm cô rực rỡ hơn. Cô như là một cô tiên bước
ra từ những huyền thoại của xứ Lạng.
Trong bàn ăn của tôi có giám đốc Sở Du lịch Lạng
Sơn. Chủ nhân của cuộc tiệc này. Anh cho hay, cô gái là
diễn viên múa hát của Đoàn văn công Lạng Sơn. Những
cơ quan đóng ở thị xã vẫn mời cô tới dự những
cuộc vui thế này. Đúng hơn mời cô đến để những
cuộc vui được vui hơn.
Chừng ấy thông tin của anh không làm tôi nhớ ra điều
gì. Nhưng mà cô gái đang gợi lại một nét nào đó đã
khắc sâu trong tâm khảm tôi.
Cô gái ấy, chúng tôi gặp cách đây ba năm. ở một
đồn biên phòng heo hút mạn Hà Giang. Đồng chí đồn trưởng
giới thiệu gần đồn có một bản người dân tộc Tày.
Cái sự bộ đội biên phòng gắn bó với đồng bào các
bản như trong một gia đình là lẽ đương nhiên. Nhưng
ngoài cái đó ra, thái độ cử chỉ của chủ nhà với
đồn trưởng có gì khác hơn lẽ thông thường. Ông
chủ, bà chủ có thể sai bảo anh: ví như lấy thêm cốc
chén mời khách uống nước đi. Ví như bảo anh chạy
sang nhà bên cạnh gọi con gái. Họ trao đổi bằng
tiếng Tày. Tuy nhiên, khách có thể đoán ra. Cô gái về.
ánh lửa đốt giữa ngôi nhà sàn bỗng trở nên chập
chờn trước vẻ đẹp lung linh của cô. Bình dị từ mái
tóc buộc khăn, bình dị từ bộ váy áo chàm cô mặc, bình
dị cả ở bước đi, giọng nói. Vậy mà dường như gió
ngoài trời xao động, cây nghiêng ngả, xạc xào. Chúng tôi
lặng đi nhìn về phía cửa... Chàng đồn trưởng tỏ rõ
quyền uy bằng cách ghé miệng sát tai cô gái giới
thiệu chúng tôi. Từng người.Chẳng cần như thế, chúng
tôi cũng biết chắc hai người là của nhau, đã thuộc
về nhau. Trong đoàn có nhiều người mau miệng, hoạt ngôn
rất muốn xáp vô với cô nhưng thấy vậy cũng dè
chừng.
Cuối cùng, chẳng lẽ chỉ ngồi yên, ngắm nhìn cô gái.
Đồn trưởng đồn biên phòng lại thủ thỉ gì đó vào
tai cô. Anh hớn hở khoe với chúng tôi là cô gái hát
rất hay. Cô gái giấu nụ cười thẹn thùng sau lưng đồn
trưởng, mặt hồng lên. ánh lửa hay là men rượu cô
vừa uống với chúng tôi khiến má cô đỏ lựng. Khóe
mắt rạng rỡ. Đồn trưởng ghé lại động viên gì đó.
Cô bẽn lẽn giây lát rồi hát. Cô hát bằng tiếng Tày...
Chúng tôi như chìm đắm, ngây dại khi tiếng hát của cô
cất lên. Chỉ có đồn trởng khẽ vỗ tay đệm nhịp
cho cô. Quả là một cô gái không chỉ có nhan sắc mà còn
có một chất giọng thật đặc sắc...Cô càng hát càng
tự tin. Bài một, rồi bài hai, tiếng hát nơi ánh lửa
chơi vơi ở nhà sàn. Tiếng hát giữa trùng điệp cây
cối núi rừng. Tiếng hát giữa một không khí cuối năm
rét mướt và người nghe là những khách lạ. Tiếng hát
ấy trong một đêm như đêm nay không dễ ai cũng được
chiêm ngưỡng. Đến bài thứ ba thì có liên lạc từ đồn
hổn hển chạy vào nhà báo đồn trởng về gấp có
việc. Việc gì vậy? Sau một vài phút trao đổi gì đó,
đồn trưởng bảo chúng tôi cứ ở lại chơi. Anh phải
về vì công chuyện. Công chuyện gì? Không biết, chỉ
biết anh hơi hốt hoảng và vội vã. Cô gái tiễn anh ở
đầu cầu thang. Hình như cô gái khóc và thét toáng lên.
"Yên trí, anh sẽ trở lại" - đó là câu nói
cuối cùng chúng tôi nghe đợc từ ngời đồn trởng này.ít
phút sau đó, mọi việc trở nên rõ ràng. Tiếng súng
nổ loạn xạ dọc đường biên. Chúng tôi hối hả
giục gia đình cô gái lui sâu vào mạn rừng rồi nhanh chóng
trở lại nơi công tác của mình. Mấy hôm sau, chúng tôi
bàng hoàng nhận được tin đồn trưởng biên phòng hy
sinh ngay đêm hôm ấy. Anh về đồn và dẫn cán bộ
chiến sĩ của mình bảo vệ dân bản. Một đồng chí còn
sống sót của đồn kể lại rằng: Nghe tin ấy, cô gái
đau đớn phát điên phát dại. Và không hiểu cô đi đâu,
cho đến nay gia đình nháo nhác đi tìm mà chẳng thấy.
Đoàn trưởng đoàn nhà báo chúng tôi đã đập bàn văng
cả cốc chén xuống đất tuyên bố:- Tớ ở lại, nhờ
các cậu về báo với cơ quan, lúc nào tìm được cô gái
tớ mới về.
Đoàn phó của chúng tôi, điềm đạm hơn:
- Sau cuộc loạn lạc này, cô ấy sẽ tìm về gia đình
thôi. Nhưng để cô khỏi chết mỏi chết mòn ở cái
bản làng heo hút ấy, tớ sẽ gặp bộ tư lệnh biên phòng
xin cho cô một công việc gì đó. Vào văn công chẳng
hạn...
- Sao dễ vậy? - Ai đó hỏi.
- Tớ quen tư lệnh trưởng...
Trớ trêu thay, cái cô gái đang bay bổng với men rượu
Lạng Sơn chào mời chúng tôi đêm nay biết đâu lại chính
là cô gái xấu số và bất hạnh trong cái đêm hôm ấy
ở Hà Giang. Quả thật tôi không mấy tin đoàn trưởng
của chúng tôi và cũng không hy vọng đoàn phó sau khi
rời vùng biên giới ấy lại có thể đổi đời cho cô
gái. Nhưng đêm nay, cái cô này cứ ám ảnh, buộc tôi
phải nhớ đến cô gái nọ.
- Ông hãy quên ngay chuyện ấy đi nhé! - Giám đốc
sở Du lịch nói với tôi giơ tay xua xua - Cô ta đúng là
văn công của bộ tư lệnh biên phòng, nhưng không phải
là người ở cái bản gì gì mà ông nói đâu. Cô ta là
người Lạng Sơn - Lạng Sơn chính gốc, gia đình bố
mẹ còn sống sờ sờ ra ở cái thị xã này. Ông cần tìm
hiểu không? Tôi đưa đi, đi luôn tối nay?
- Thế chồng cô ấy?
- Chồng cô ấy làm ở cơ quan của tôi ông nội ạ.
Ông ta vốn cũng ở đoàn văn công, nhưng chẳng hát hò gì.
Chỉ trang trí sân khấu, điện đóm loa đài. ấy, cũng có
người đi cùng trời cuối đất nhưng vẫn thích về quê.
Anh ta có nguyện vọng ấy, năn nỉ mãi tôi mới nhận
về sở của tôi. Cô ấy cũng xin về Lạng Sơn, gái theo
chồng mà.*
* *
Cô gái không chỉ giỏi hát, giỏi múa, giỏi uống rượu.
Cô còn là hướng dẫn viên du lịch kia đấy. Đa chúng tôi
vào động Tam Thanh, Nhị Thanh cô kể làu làu về những
câu chuyện xa xa của xứ sở giàu truyền thuyết này.
Thời chống Pháp, chống Mỹ, những hang động mà chúng
tôi đang chiêm ngưỡng đây cũng là những công xưởng,
chế tạo súng đạn, bom mìn chống giặc ngoại xâm. Nơi
đây cũng là kho cất giấu lương thực, thực phẩm, là
áo giáp chở che bộ đội, thương binh và đồng bào
chạy nạn. Cô có nhiều câu chuyện hấp dẫn, cảm động
về những việc đó.
Lạ lùng, không tìm thấy sự cởi mở, vui vẻ, dí
dỏm của cô gái hôm qua.
Chiều hôm đó, cô đưa chúng tôi lên núi xem thành nhà
Mạc, xem nàng vọng phu.
- ở Việt Nam nhiều núi có nàng vọng phu, nhưng đây
là nàng vọng phu được cả nước biết đến. Khách du
lịch thế giới đến đây cũng không bao giờ bỏ qua.- Hình
như nó không còn nguyên vẹn như trước. Nhìn kỹ thấy
có sự gắn kết của xi măng? Ai đó hỏi.
Cô gái không trả lời, quay mặt đi, cố giấu một
sự buồn tủi. Giọng sẽ sàng:
- Phụ nữ bọn em là thế! Khổ. Đến cái tượng
bằng đá trên núi cũng chẳng được yên. Mà hòa bình
chớ đâu phải như dạo còn binh đao khói lửa.
Chiều ở đây có lẽ đến nhanh hơn mọi nơi. Mây xám
từ đâu đổ ập xuống trùm lên sự hoang vắng của thành
nhà Mạc. Hình ảnh người mẹ bồng con chờ chồng lúc
này sao heo hút, cô quạnh. Sương trắng giăng giăng dưới
bóng chiều sắp tắt. Buồn thăm thẳm. Cô gái lẳng
lặng dẫn mọi người xuống núi. Chân cô không bén đất.
Tôi lắp xắp chạy theo. Tối qua, tôi đã gặp cô, hỏi
chuyện cô. Lúc này bỗng dưng tôi không tin những điều
cô kể. Không chừng cô chính là cô gái tôi đã từng
gặp.
- Em chưa kể thật với anh tối qua phải không? - Tôi
hỏi.
- Anh muốn tin em là cô gì đó của anh à! Cũng được
lố! ở Lạng Sơn những người như thế nhiều lắm. Cô
gái ở Hà Giang em biết chớ. Sau đận đó, cô còn yêu
một anh bộ đội nữa. Được hơn một năm, đơn vị
anh lại chuyển đi nơi khác. Chờ mãi không đợc, cô
bỏ quê lang thang đi tìm khắp nơi. Cho đến nay đã có
chồng đâu.Lặng im hồi lâu. Tôi đâm nghi ngờ cả lời
nói của Giám đốc Sở du lịch. Hay sợ tôi gạ gẫm cô
gái xinh đẹp này mà bảo cô ta đã có chồng ở cơ quan
anh.
- Hay là... Tôi chưa dám đặt câu hỏi thì nghe một
tiếng nấc và giọng cô gái nức nở:
- Em thì cũng na ná vậy à. Chiến tranh mới đảo qua
một loáng mà bao nhiêu người khốn khổ... cái đất này
sinh ra nàng vọng phu mà anh.
Tôi bước dấn lên. Mặt cô đẫm nước mắt.
- Xin lỗi. Anh xin lỗi. Anh đã làm cho em buồn.
- Không mà anh. Em khóc vì vui đó. Được như ngày hôm
nay, không vui sao được.
Tôi lặng lẽ đi cạnh cô. Không dám hỏi gì thêm,
mặc dù câu chuyện tôi đang kể chưa có lời kết. Mùa
xuân đang đến trước mặt chúng tôi kia./.
Nguyễn Bảo